Uluslararası Ticarette Uyuşmazlıkların Çözümü ve Tahkim

Uluslararası ticarette sözleşmelerin uygun bir şekilde düzenlenmesi oldukça önemlidir. Ticari ilişkilerde taraflar taahhütlerini yerine getirebilmek için her türlü gayreti gösterip titiz davransalar dahi, çeşitli sebeplere bağlı olarak uyuşmazlıkların ortaya çıkması kaçınılmazdır. Bu sebepler tarafların hatalarından kaynaklanabildiği gibi gümrük işlemleri, iş kanunları ve uygulamaları, tercüme hataları veya noksanlıkları gibi tarafların kontrolü dışında da ortaya çıkabilmektedir. Sorunların taraflar arasında çözülmesi esas olmakla birlikte, dışarıdan alınacak yardımla da çözümlenebilmesi mümkündür. Uyuşmazlıkların hızlı ve maliyeti düşük şekilde çözülmesi amacıyla bazı çözüm yolları önerilir. Bu çözüm yolları şöyledir;

1.Müzakere

Uyuşmazlıkların çözüm yolları arasında en az resmi olan müzakeredir. Müzakere yöntemi gönüllü bir usul olup, yasal bazı sonuçlar da doğurabilmektedir. Müzakereler, tarafların uyuşmazlığı aralarında bizzat kendilerinin çözmeye karar vermesiyle gerçekleştirilir. Müzakerelerde avukat ya da temsilci bulundurma zorunluluğu olmasa da bulundurmak oldukça yararlıdır.

2.Arabuluculuk (Uzlaştırma)

Uyuşmazlıkların dostane çözüm yollarından en yaygını arabuluculuktur. Müzakereden farklı olarak, arabuluculukta tarafların bir anlaşmaya varabilmesi için onlara yardımcı olmak üzere tarafsız bir üçüncü kişiden yararlanılır. Arabuluculukta amaç tarafların karşılıklı olarak kabul edebilecekleri bir anlaşma yapılmasıdır. Tarafların anlaştığı arabulucu öncelikle izlenecek usulü açıklamalı, kendisinin tarafsız bir kişi olduğunu vurgulamalıdır. Daha sonra, taraflardan bilgi almalı, uyuşmazlığın temelini oluşturan konuları belirlemeli, tarafları dinleyip onlara sorular sormalı, onları gözlemlemeli ve çözüm seçeneklerini taraflarla görüşerek onları anlaşmaya teşvik etmelidir. Görüşmelerin başarıyla sonuçlanması halinde arabulucu, taraflar arasındaki uyuşmazlığı çözecek olan anlaşmanın taslağının hazırlanmasında onlara yardımcı olmalıdır. Uygun bir şekilde hazırlanmış bir anlaşma gerektiğinde icra edilebileceğinden, uyuşmazlığı çözmüş olacaktır. Ayrıca, belgelenme sürecine katılan noterlerden uyuşmazlıkların çözümünde arabulucu olarak yararlanılabilir. Noterlerin arabulucu olarak atanmaları halinde bağımsız ve tarafsız konumları, tarafların güvenini kazanmalarını sağlayacak ve bu sayede de uyuşmazlıkların çözüm müzakerelerinin daha ılımlı ve verimli bir ortamda geçmesine katkı sağlayacaktır.

3.Hakem – Bilirkişilik

Hakem-bilirkişi, taraflar arasındaki hukuki ilişkiyi nihai olarak karara bağlamamaktadır. Sadece teknik bir konuda ortaya çıkan sorunu çözmektedir. Uyuşmazlıklarla ilgili açılan davalarda, hakem- bilirkişilerin verdikleri kararlar, kesin delil teşkil etmektedir.

4.  Kısa Yargılama ve Kısa Jüri Yargılaması

Kısa Yargılama ve Kısa Jüri Yargılaması ABD’de son yıllarda geliştirilmiş ve uygulanmakta olan alternatif uyuşmazlık çözüm yollarıdır. Kısa yargılama ismine rağmen bir yargılama olmayıp planlı bir uyuşmazlık çözüm sürecidir. Kısa yargılamanın tarafları, onun işleyiş şeklini belirleyebilmektedir. Bu nedenle, kısa yargılamanın usulü davadan davaya farklılık gösterir. Ayrıca kısa yargılamada, uyuşmazlık çözüm süreci boyunca taraflara yardımcı olması amacıyla tarafsız bir danışman seçilmektedir. Kısa jüri uygulaması ise ABD ‘de uygulanmaktadır. Bu yöntem, içinde jüri olan kısa bir yargılamadır.

5.Dava Yoluyla Uyuşmazlıkların Çözümü

Taraflar, aralarında uyuşmazlık ile bağlantılı olan ülkelerden birinde, yetkili bir mahkemede dava açabilmektedir. Bir ülke, uluslararası ticari uyuşmazlığın tarafları arasındaki uyuşmazlığı çözme konusunda yargısını yetkili kılabilir.

TAHKİM

Uluslararası ticari işlemlerde uyuşmazlıklar için kullanılan en yaygın çözüm yolu tahkimdir. Tahkim, uyuşmazlığa düşmüş iki tarafın, anlaşarak, bu uyuşmazlığın çözümünü özel kişilere bırakması ve uyuşmazlığın bu kişiler tarafından incelenip karara bağlanmasıdır. Uyuşmazlığın çözümü kendilerine bırakılan bu özel kişilere ‘’hakem’’ denir. Hakemlerin kendilerine verilen uyuşmazlığı çözmek hususunda hiçbir resmi sıfatları yoktur. Ancak, taraflar uyuşmazlığın çözümünü onlara havale etmekle, hakemlerin verecekleri karara razı olmuş olurlar. Böylelikle hakemler baktıkları dava bakımından adeta bir mahkeme olurlar. Bu sebeple, tahkime  “hakem mahkemesi” de denir.

Tarafların uluslararası ticari uyuşmazlıklarda tahkime başvurmayı düşünmeleri halinde öncelikle iki tahkim yolundan birini seçmeleri gerekir. Bunlar ad hoc tahkim veya kurumsal tahkimdir.

Ad Hoc Tahkim: Bir kurumun dahil olmadığı ve işlemin taraflarca organize edildiği bir tahkim türüdür. Taraflar hakemlerin seçimi, uygulanacak hukuk, tahkim kurallarının saptanması ve hakemlerin yetkileri dahil olmak üzere tahkime ilişkin esasları belirlemektedir. Bu tür tahkim, taraflara uyuşmazlığın çözümünde uygun usulleri belirlemek yönünde tam bir özgürlük sağlar.

Kurumsal Tahkim: Çeşitli kuruluşların önceden saptanan kurallarına göre yapılan ve kurallara uygunluğu ilgili kuruluşların teminatı altında bulunan tahkim çeşididir. Kurumsal tahkim hakem kuruluşunun gözetiminde yönetilir. Taraflar kurumsal tahkimi seçtiklerinde, hakem kuruluşu tahkim için kurallar belirleyerek gözetim ve idari işlevlerde bulunur.

Tarafların ticari uyuşmazlıkların çözümünde tahkim yolunu seçmeleri aşağıdaki yararları sağlamaktadır.

1.     Bir davanın genel yargıda sonuçlanması uzun yıllar alabilirken, tahkim yoluyla anlaşmazlıklar çok daha kısa sürede çözümlenebilmektedir.

2.     Tahkimde yazışmalar ve duruşmalar halka açık olmadığından ve kararlar taraflarca açıkça onaylanmadıkça ilan edilmediğinden, taraflara kesin bir mahremiyet sağlamaktadır.

3.     Uluslararası ticari uyuşmazlıklar genel olarak çok karmaşık meselelerdir ve özel bir bilgi ve uzmanlık gerektirir. Bu nedenle, taraflar uyuşmazlıklarının ilgili alanlarda uzman olan hakemlerce çözümlemesini isterler.

4.     Konusu para alacağı olan davaların genel mahkemelerde yıllarca sürmesi ve yıllar içerisinde paranın değer kaybedeceği göz önünde bulundurulduğunda, tahkim kısa sürede sonuçlandığı için daha düşük maliyetli olduğu söylenebilir.

Tüm dünyadaki ithalatçı ve ihracatçılara doğrudan ulaşmak TradeAtlas ile çok kolay! TradeAtlas, dünyada yer alan 230’dan fazla ülkede 20 milyondan fazla ithalatçı firmaya ait 1,8 milyar konşimento ve sevkiyat detayı verisini barındıran, global bir ithalatçı ve ihracatçı arama motorudur. TradeAtlas, global ticaretin daha önemli bir parçası olma yolunda adımlar atmanıza eşlik etmek üzere yanınızda! Dijitalleşen dünyanın gerisinde kalmayıp global ekosistemin bir parçası olmak için buraya tıklayarak ücretsiz kaydolabilir ve arama yapabilirsiniz.