Dış ticaret gelişmeleri gerek iktisadi canlılık konusunda verdikleri bilgi gerekse iç ve dış ekonomik dengelerdeki önemleri nedeniyle açık ekonomilerde dikkatle takip edilmektedir. Dış ticaret dengesinde; İhracat = İthalat ise dış ticaret dengede demektir. İhracat> İthalat ise dış ticaret fazlası, İhracat <İthalat ise dış ticaret açığı var demektir. Bu amaçla kullanılan göstergelerden biri ihracatın ithalatı karşılama oranıdır. Kısaca ihracatın ithalatı karşılama oranı bir ülkenin dış ticaret açığını belirtmeye yarayan göstergelerden birisidir. Bu oran, ülkenin dışarıya sattığı malların ederinin, ithal malların değerinin ne kadarını ödeyebildiğini gösterir. Karşılama Oranı = (İhracat / İthalat) *100 formülü ile hesaplanır. Karşılama oranının 100’den büyük olması ülkenin dış ticaret fazlası olduğunu, 100’den küçük olması dış ticaret açığı verdiğini gösterir. İhracatın ithalatı karşılama oranı hem ülkeler arası hem de aynı ülke içinde zamanlar arası karşılaştırma yapmaya uygundur.
Türkiye Cumhuriyeti kuruluşundan bu yana bazı dönemlerde ihracata ağırlık vermiş bazı dönemlerde ise Latin Amerika’da da sıkla görülen ithal ikameci yani ithalatın ön plana çıktığı kalkınma planını uygulamıştır. İhracatın ithalatı geçtiği yani ihracatın ithalatı karşılama oranının 100’ün üzerine çıktığı bir dönem Türk ekonomi tarihinde olmamıştır.Türkiye’nin ihracatında birinci sırayı yüzde 93’lük payla imalat sanayi ürünleri almaktadır (Eğilmez, 2014)
Ülkelerin gelişmişlik seviyeleri arttıkça genel olarak ihracatın ithalatı karşılama oranı da yükselmektedir. Gelişmiş ülkeler arasında yer alan ABD, İngiltere ve Fransa ihracatı ithalatını karşılayamayan, bir başka deyişle ihracatın ithalatı karşılama oranı 100’den az olan ülkelerdir. Almanya, Hollanda,İtalya, Belçika, İsviçre gibi Avrupa’nın en gelişmiş ülkeleri Trademap 2019 yılı verilerine göre 100’ün üzerinde bir ihracatın ithalatın karşılama oranına sahiptirler. Kuzey Amerika’da ise Kanada ve Meksika Trademap verilerine göre ithalattan çok ihracat ile uğraştığı için pozitif bir ihracat-ithalat dengesine sahiptir. Şaşırtıcı bir biçimde son yüzyılda en çok ihracat yapan ülke konumunda bulunan ABD hem bu unvanını Çin’e kaptırmış hem de artık ihraç ettiğinden çok ithal etmeye başlamıştır. Asya-Pasifik bölgesinde yer alan Güney Kore, Japonya, Çin, Malezya, Endonezya, Tayland, Singapur, Tayvan, Vietnam gibi dünya ihracatında önde gelen ülkelerde ihracatın ithalatı karşılama oranı 100’ün üzerindeyken Hindistan, Filipinler ve Pakistan gibi bölge ülkelerinde ise bu oran 100’ün altında gerçekleşmiştir.
Trademap 2019 yılı verilerine göre Türkiye, Endonezya, Filipinler gibi gelişmekte olan ülkelerin ihracat miktarı ithalat miktarından azken, Malezya, Brezilya, Vietnam gibi ülkeler ihracat politikaları ve kur farkından dolayı ithalattan çok ihracat yapmaktadır.
Tablo 1: En Fazla İhracat Yapan İlk 30 Ülkedeki İhracatın İthalatı Karşılama Oranları
Tablo 2: Ülkeler Bazında İhracatın İthalatı Karşılama Oranları
Tablo 3:İthalatın İhracatı Karşılama Oranı En Düşük 10 Ülke
Tablo 4:İthalatın İhracatı Karşılama Oranı En Yüksek 10 Ülke
