DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİNDE ÖTS VE GTS’NİN
FARKLILIKLARI
Dünyada dış ticaret istatistikleri oluşturulurken ticaret
sistemlerinden yararlanılmaktadır. Bu sistemler hangi eşyanın hangi kategoriye
gireceğini ve eşyaya nasıl bir işlem uygulanması gerektiğini belirlemek için
oluşturulmuştur. Tüm dünyada genel olarak iki sistem uygulanmaktadır. Bunlar
Genel Ticaret Sistemi (GTS) ve Özel Ticaret Sistemi (ÖTS)'dir. İki sistem de dünyada
yaygın olarak kullanılmakta ve ülkelerin dış ticaret istatistiki verileri bu
sistemler çerçevesinde oluşturulmaktadır. Bu sistemleri detaylı olarak
incelediğimizde ikisi de birbirine oldukça benzemesine rağmen arada kesin farklılıklar
görülmektedir. Örneğin, GTS'de gümrük alanları ve serbest bölgelerdeki ürünler
istatistik verilerinde kullanılırken ÖTS'de ise sadece gümrük sınırı esas
alınmaktadır.
GTS NEDİR VE KAPSAMI NEDİR?
Genel Ticaret Sisteminde (GTS) bir ülkedeki gümrük
bölgesine, yani ülkenin kara suları, iç suları ve hava sahasından oluşmak üzere
ülkenin sınırları içerisindeki alana, ek olarak gümrük işleme alanları, petrol alanları,
antrepolar ve serbest ticaret bölgeleri dahil edilir. Serbest ticaret bölgeleri,
bir ülkenin sınırları içerisinde bulunan ama ülkeler ile yapılan anlaşmalar
doğrultusunda dış ticarette bazı ayrıcalıklar elde edilen bölgelerdir. Örneğin,
anlaşma yapılan ülkeler ile ticareti kolaylaştırmak için vergi, dış ticaret
mevzuatı gibi bazı yükümlülükler kaldırılır.
Genel Ticaret Sisteminde serbest ticaret bölgesi
anlaşması doğrultusunda, bu bölgelerden başka bir ülkeye eşya satışı yapıldığı
da veya başka ülkeden mevcut ülkeye mal girdisi olduğunda bunlar, ihracat ve
ithalat işlemleri sayılır ve bu doğrultuda kayıt altına alınır.
ÖTS NEDİR VE KAPSAMI NEDİR?
ÖTS, GTS’ye göre daha dar bir çerçeveyi kapsar ve sadece
gümrük sınırını esas alır. Bu sisteme
göre serbest ticaret bölgeleri ve gümrük antrepoları istatistik bölgesi olarak
görülmez ve bu bölgelerden serbest dolaşıma giren ve serbest bölgelere ve
antrepolara gönderilen ürünler kayıt altına alınırken yurt dışından gümrük
antrepolarına ve serbest bölgelere giren ve çıkan ürünler hesaplamaya
katılmamaktadır. Diğer bir deyişle, yurt sınırları içerisinde serbest bölgeler
arasında olan ticaret akışı istatistiki verilerde yer alırken ülke ile ülke
sınırları dışında bir yer ile yapılan ticaret akışı bu kapsama girmez. Örneğin, serbest bölgelerden yurt dışına
satış yapılması durumunda satışlar ihracat sayılmazken bu durum ülke içinde iki
serbest bölge arasında olursa geçerli sayılıyor ve kaydı alınıyor.
Özel ticaret sistemi dahilinde dış ticaret istatistikleri
hesaplamalarına;
·
Transit ticaret
·
Yolcu beraberi eşya (bavul
eşya)
·
Kiralanan mallar (finansal
kiralama hariç)
·
Tamir gören mallar
·
Para tabanlı altın
·
Sınırı geçmeyen
mallar
·
Geçici ithalat ve
ihracat
dahil edilmemektedir.
GTS VE ÖTS’NİN DÜNYADA KULLANIM DAĞILIMI
Özetle, dış ticaret istatistik verileri hesaplanırken GTS
ve ÖTS gibi yöntemler kullanılır. GTS daha geniş kapsamlı bir yöntem iken ÖTS’nin
daha dar bir kapsamı bulunur. Dünyada bu iki yöntemin ülkelere göre uygulanış
dağılımına baktığımızda GTS kullanımının ÖTS’ye oranla daha yaygın olduğu
görülmektedir. Genel Ticaret Sistemi bugün dünyada yaygın olarak kullanılan bir
sistemdir. Dünyada toplam 117 ülke olmak üzere dünyanın en büyük 20
ekonomisinden 12'sinin GTS'yi kullandığı görülmektedir. Örneğin; İngiltere, ABD,
Çin, Kanada, Japonya, Rusya ve Güney Kore GTS'yi kullanan ülkeler arasındadır. Diğer yandan 74 ülke ise ÖTS’yi
kullanmaktadır. Bu ülkeler arasında Türkiye ve birçok AB ülkesi yer almaktadır.
Örneğin; Fransa ve İtalya ÖTS ile analiz yapmaktadır.
Bunlarla beraber dünyada küreselleşme ile birlikte
ticaretin artmasıyla ülkelerin çoğu iki sisteme göre değerlendirme yapmaktadır.
Bu durum istatistiki verilerin hem daha doğru anlaşılmasını hem de ülkelerin ticaret
yapacağı ülke hakkında daha doğru bilgiye sahip olmasını sağlamaktadır. Türkiye
de bugün iki sistemi birden kullanan ülkelerden birisidir. Önceden sadece
ÖTS’ye göre istatistiki veriler yayınlansa da 2019 yılı itibari ile Türkiye’nin
dış ticaret istatistikleri hem Özel hem de Genel ticaret sistemine göre
değerlendirilip açıklanmaktadır. Örneğin, Türkiye Merkez Bankası, ödemeler
dengesi hesaplarında GTS'yi ve ÖTS’yi kullanmaktadır.
Tüm dünyadaki ithalatçı ve ihracatçılara doğrudan ulaşmak TradeAtlas ile çok kolay! TradeAtlas, dünyada yer alan 230’dan fazla ülkede 20 milyon ithalatçı firmaya ait 1,8 milyar konşimento ve sevkiyat detayı verisini barındıran, global bir ithalatçı ve ihracatçı arama motorudur. TradeAtlas, global ticaretin daha önemli bir parçası olma yolunda adımlar atmanıza eşlik etmek üzere yanınızda! Dijitalleşen dünyanın gerisinde kalmayıp global ekosistemin bir parçası olmak için buraya tıklayarak ücretsiz kaydolabilir ve arama yapabilirsiniz.