Menşe Nedir?

Menşe Nedir?

Menşe bir malın taşıdığı ekonomik değerin hangi ülkeye ait olduğunu ifade eder.  Bu nedenle menşe, bir eşyanın "ekonomik kimliğidir. " Menşe kuralları da eşyanın hangi ülke menşeli olduğunun belirlenmesini sağlayan belirli kurallardır.  Menşe kuralları farklı ülkelerden gelen ürünlerin uygulamada farklı muameleye tabi olması ve ürüne uygulanacak prosedürlerin belirlenmesi açısından önemlidir.

Menşe kuralları Kyoto Sözleşmesi'nde “ulusal mevzuat veya uluslararası anlaşmalarla belirlenmiş ilkelerden hareketle geliştirilmiş ve bir ülke tarafından eşyanın menşesini tespit etmek amacıyla kullanılan spesifik hükümler” olarak tanımlanmıştır.

Menşe; gümrük vergilerinin hesaplanabilmesi, kota ve anti-damping önlemleri gibi araçların uygulanmasının takibi, dış ticaret istatistiklerinin derlenmesi amaçlarıyla kullanılmaktadır.

Bir eşyanın menşeinin belirlenmesinde kullanılan iki temel ölçüt bulunmaktadır:

1) Tamamen bir ülkede elde edilmiş veya üretilmiş eşya:

Tamamen bir ülkede elde edilen veya üretilen eşya, doğal olarak o ülke menşeli kabul edilir. Örneğin ülkede yetiştirilen canlı hayvanlar, bitkisel ürünler, ülkede çıkarılan değerli maden ve mineraller vs. bulunduğu ülke menşelidir.

2) Esaslı Dönüşüm Ölçütü

Eşyanın üretiminde iki ya da daha fazla ülkenin payı bulunduğunda ise dönüşüm kriterleri uygulanır. Bunlar şu şekildedir:

        Malın gümrük tarifesi değişmeli,

        Katma Değer Kuralı,

        İki aşamalı esaslı dönüşümden geçmeli,

       Kullanılan tüm ithal girdilerin nihai ürünün gümrük tarifesinden başka tarifelerde yer almalıdır.

Bir ürünün menşe statüsü belirlenirken ilk önce o ürünün “tamamen bir ülkede elde edilen” bir ürün olup olmadığına bakılır. Eğer ürün “tamamen bir ülkede elde edilen” ürün tanımını karşılıyor ise o ülke menşeli olarak kabul edilir. Eğer ürün “tamamen bir ülkede elde edilen ürün değil ise, yani üretiminde başka ülkelere ait girdilerin de kullanıldığı ve o ülkeden ihraç edilecek olan ürünlerde ise, bir ülkede yapılan üretim faaliyeti sonucunda malın o ülke menşei kazanıp kazanmadığının belirlenmesi gerekir. Bu durumda yapılan işlem ve işçilik değerlendirilerek menşe statüsü belirlenir.

 

Bir eşyanın hangi ülke menşeli olduğu nasıl belirlenir?

Bir malın hangi ülke menşeli olduğu belirlenirken o malın alındığı ve satıldığı iki ülke arasındaki ticarette geçerli olan menşe kurallarına bakılır. İki tür menşe kuralı vardır:

1- Tercihli Menşe Kuralları
2- Tercihli Olmayan Menşe Kuralları

 

1)  Tercihli menşe kuralları

Ürünün ithalatçısı ve ihracatçısı olan iki ülke arasında bir tercihli ticaret anlaşması varsa eşyanın menşei o anlaşmada yer alan menşe kuralları esas alınarak belirlenir. Buna “eşyanın tercihli menşei” denir. Tercihli menşe kurallarını karşılayan bir eşya için tercihli ticaret anlaşması ile sağlanan vergi muafiyeti veya indirimlerinden yararlanılabilir.

 

2) Tercihli Olmayan Menşe Kuralları

Ürünün ithalatçısı ve ihracatçısı olan iki ülke arasında bir tercihli ticaret anlaşması yoksa, eşyanın menşei, ülkelerin ulusal mevzuatında yer alan menşe kuralları esas alınarak belirlenir. Buna “eşyanın tercihli olmayan menşei” denir.

Gümrük mevzuatına göre üretimi birden fazla ülkede gerçekleştirilen eşyada menşe tespiti yapılırken öncelikle eşya tekstil ürünü veya tekstil ürünü dışında kalan ürünler olarak ayrılır. Daha sonra gümrük mevzuatında belirlenen menşe kurallarına bakılır.

Tercihli olmayan menşe kuralları, ülkelerin dış ticaret politikasının omurgasını oluşturan ticaret politikası önlemlerinin gereğince ve etkin bir şekilde uygulanabilmesini sağlarlar. Tercihsiz menşe kuralları ayrıca ülkelerin dış ticaretlerinde farklı gümrük tarifesi ya da tarife dışı önlemler uygulaması sebebiyle ticaretin normal akışının yön değiştirmesini önlemek açısından da önem taşırlar. 

 

Menşe Kümülasyonu Nedir?

Menşe kümülasyonu; uluslararası ticarette ikili veya çok taraflı anlaşmalarla birbirlerine bağlanmış ülkelerin birbirleri kaynaklı girdileri sınırsız ölçüde kullanmalarına imkân sağlayan bir sistemdir. Menşe kümülasyonunun amacı birbirlerine tercihli rejimler tanıyan ülkeler arasındaki ticaretin arttırılmasını sağlamaktır. İkili kümülasyon, çapraz kümülasyon ve tam kümülasyon olmak üzere üç çeşidi vardır.

 

İkili kümülasyonu

İki ülke arasında geçerlidir ve sadece bu iki ülke menşeli mallara uygulanır. Bu sistemde aralarında serbest ticaret anlaşması bulunan iki ülkenin birbirleri menşeli girdileri kullanmasına izin verilir. Üçüncü ülke menşeli girdiler kullanılması halinde, bu girdiler esaslı dönüşüme uğramak zorundadır. Örneğin, Türkiye ile Bosna- Hersek arasında ikili kümülasyon uygulanabilmektedir.

 

Çapraz kümülasyon

Çapraz kümülasyon; ikiden fazla ülkenin tek bir anlaşmaya taraf olduğu ya da birçok ülkenin benzer anlaşmalarla birbirlerine bağlı oldukları durumlarda, bu ülkelerden herhangi biri menşeli girdinin nihai ürünün imalatında kullanımına izin verilmesi anlamına gelir. Pan Avrupa Akdeniz Menşe Kümülasyonu (PAAMK) Sistemi buna örnektir.

Tam kümülasyon

Tam kümülasyon da bir eşyanın menşe statüsü kazanabilmesi için birden fazla taraf ülkede gerçekleştirilen işçilik veya işlemlerin bir arada değerlendirilmesine olanak veren kümülasyondur. Örneğin Türkiye, Tunus, Fas ve Cezayir arasında tam kümülasyon uygulanabilmektedir.

 

Tüm dünyadaki ithalatçı ve ihracatçılara doğrudan ulaşmak TradeAtlas ile çok kolay! TradeAtlas, dünyada yer alan 230’dan fazla ülkede 17 milyon ithalatçı firmaya ait 1,5 milyar konşimento ve sevkiyat detayı verisini barındıran, global bir ithalatçı ve ihracatçı arama motorudur. TradeAtlas, global ticaretin daha önemli bir parçası olma yolunda adımlar atmanıza eşlik etmek üzere yanınızda! Dijitalleşen dünyanın gerisinde kalmayıp global ekosistemin bir parçası olmak için buraya tıklayarak ücretsiz kaydolabilir ve arama yapabilirsiniz.