Bölgesel
Ekonomik Entegrasyonlar
Ekonomik
Entegrasyon Tanımı ve Amacı
Belirli
bir coğrafi alanda bulunan ülkelerin bir araya gelerek dış ticaret
önündeki engelleri kaldırarak bölge özelinde refah artışını artırmaya
çalışmaları bölgeselleşme olarak adlandırılır.
Tek
başına rekabet edebilmenin güç olduğunu gören ülkeler, bölgesel bloklar
oluşturarak kendi bulundukları bölgede tek bir pazar oluşturmaya, ortak hukuki ve sosyal sistemler
kurmaya çalışmaktadırlar.
Ekonomik
yakınlığın yanı sıra sosyo‐ kültürel bağların yakınlığı da önemli bir unsurdur.
Entegrasyonu
Sağlayan Koşullar
Uluslararası
ekonomik bütünleşmelerin sağlanabilirliği açısından ülkeler arasında beş önemli
yakınlık bulunması gerekmektedir.
Bunlar;
coğrafi açıdan yakınlık, siyasal açıdan yakınlık, ekonomik gelişme düzeyleri
açısından yakınlık veya ekonomik gelişmişlikte homojenite, uygulanan ekonomik
sistemde benzerlik ve sosyo‐kültürel bağların yakınlığı şeklinde
sıralanabilir.
Coğrafi
açıdan yakınlık, ülkelerin bulunduğu coğrafyadaki bölge
ülkelerine yönelik ticaret politikaları üretmesi ve komşu ülkeleri esas alan ve
kurumlararası sağlıklı koordinasyonla yürütülen bir dış ticaret stratejisi
takip etmesi ile mümkündür. Bugün, dünya geneline baktığımızda, bölgesel
entegrasyonların ve dolayısıyla komşu ülkelerle ticaretin hızla geliştiğine ve
ülkelerin bu yönde bir politika izlediklerine tanık olmaktayız.
Siyasal
açıdan yakınlık, devletler arasında ikili ekonomik
ilişkilerinin geliştirilmesinde “hukuki altyapı”nın tesis edilmesi önem
arz etmektedir. İlişkilerin hukuki zeminini hazırlayan en önemli anlaşmalar;
1. Ticaret
Anlaşması
2. Çifte
Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması (ÇVÖA)
3. Yatırımların
Karşılıklı Teşviki ve Koruması Anlaşması (YKTKA)
olarak
sıralanabilir.
Ekonomik
gelişme düzeyleri açısından, entegrasyonun başarısı
ülkelerin gelişmişlik düzeyine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Benzer
ekonomik yapıya sahip ülkeler arasında kurulacak olan entegrasyon daha başarılı
olurken ekonomik yapıları farklı özellikler gösteren ülkeler arasında kurulan
entegrasyonların başarı şansı daha sınırlıdır. Örneğin; gelişmiş ülkelerin gelişmiş ülkelerle,
gelişmekte olan ülkelerin ise gelişmekte olan ülkelerle entegrasyona gitmeleri
entegrasyonun başarı şansını arttırırken gelişmekte olan ülkelerin gelişmiş
ülkelerle entegrasyona gitmeleri entegrasyonun başarısını sınırlandırmaktadır.
Uygulanan
ekonomik sistemde benzerlik de ortak pazarın ötesinde para,
maliye ve sosyo-ekonomik politikalar gibi başka enstrümanların da
entegrasyonunu kapsamaktadır. Yani bu aşamaya geçilmiş olabilmesi için tek bir
para ve bankacılık sistemi, ortak mali politikalar ve tüm birlik çapında ortak
ekonomik politikaları belirleyecek ve uygulayacak uluslar üstü bir organ
kurulmuş olması gerekmektedir.
TradeAtlas,
ekonomik entegrasyonu sağlamada önemli yere sahiptir. Coğrafi
açıdan yakınlık, ekonomik gelişme düzeyleri yakın olan ülke ithalatçılarına ve
ihracatçılarına GTİP Kodu, Ürün Adı, İthalatçı veya İhracatçı ismini aratarak erişim
sağlanabilir. TradeAtlas, şirketlerin aradıkları kriterler doğrultusunda potansiyel yeni müşterilere
erişebilmesine katkı sağlamaktadır.
Bölgesel
Entegrasyonun Amaçları
Genel
olarak entegrasyonun iki ana amacı bulunmaktadır. Birinci amacı, bütünü
oluşturan parçaların refahını maksimize etmektir. İkinci amacı ise bütünü
oluşturan parçalar arasındaki ticari anlaşmazlıkların barışçıl yollarla
çözümlenmesi için gerekli ortamın hazırlanması, ortak bir konsensüsün
sağlanmasıdır.
Literatürde
entegrasyonun ana amaçlarını gerçekleştirebilme noktasında derecesine göre üç
yöntemin‐aşamanın uygulanabilir olduğu dikkat çekmektedir.
1.
Mal ve hizmetlerin serbest dolaşımının sağlanması
2.
Üretim faktörlerinin serbest dolaşımının sağlanması
3.
Üye ülkelerin ekonomik politikalarının uyumlaştırılması şeklinde sıralanabilir.
Bu yöntemler aynı zamanda entegrasyonun aşamaları olarak da tanımlanabilir.
Mal
ve Hizmetlerin Serbest Dolaşımı
Serbest dış
ticaret, tüketiciye çok daha fazla sayıda mal arasında en ucuzunu seçme imkânı
sunarak tüketicinin ucuz ve kaliteli mal ve hizmet tüketme imkânına kavuşmasına
ve bu yönüyle refahını en üst düzeye çıkarmasına katkıda bulunur.
Üretim
Faktörlerinin Serbest Dolaşımı
Ekonomik entegrasyonun
bir diğer temel ilkesi olan bu aşamada serbest dolaşım, emek ve sermayenin
optimal dağılımına imkân sağlar. Buna göre iş gücü ve sermayenin verimli
oldukları alanlara kaymaları, üretimde etkinliği ve verimliliği artırıcı rol
oynar.
Üye
Ülkelerin Ekonomik Politikalarının Uyumlaştırılması
Üye
ülkeler arasında ticari anlaşmazlıkların kaldırılması ve barışçıl yollardan
çözümü ekonomik entegrasyonun ikinci ana amacıdır ve bu amaç da politika
uyumlaştırması olarak tanımlanır.
Devletin
bir şekilde ekonomiye müdahalelerinin karma ekonomik sistem olarak
tanımlandığı bir yapıda, entegrasyonun parçaları konumunda bulunan bireysel
devletlerin izlediği politikalar da farklılık arz edebilmektedir. Dolayısıyla
her bir devletin uyguladığı politikalar bütün içerisinde uyumlaştırılmazsa, tam
entegrasyon gerçekleşemez.
Gelişmiş Ülkeler Arasında Entegrasyon
Örnekleri
Günümüzde
gelişmiş ülkeler arasındaki entegrasyon anlaşmalarına en uygun örnekler
arasında, Avrupa Birliği ile Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması
gelmektedir.
Özellikle
gelişmiş ülkeler arasındaki entegrasyonda, endüstriler‐arası ticaretten çok,
endüstri‐içi ticaretin yaygın olarak görüldüğü dikkat çekerken burada eksik
rekabet koşullarının yansımaları olarak fiyatların hem marjinal hem de ortalama
maliyetlerin üzerinde yer alması ve ölçeğe göre artan getiri koşullarının
varlığı, bu ülke grupları arasındaki entegrasyon uygulamalarının belirgin
özelliklerindendir.
Az Gelişmiş veya Gelişmekte Olan
Ülkeler Arasında Entegrasyon Örnekleri
Asya
ve Latin Amerika’da bazı ülkeler, bölgesel ticari iş birliği anlaşmalarını
planlama, uygulama ve geliştirme yönünde önemli mesafeler almışlardır. Gümrük
birliği, serbest ticaret bölgesi ve diğer bölgesel ticaret anlaşmalarını uyarlamanın
en önemli amaçları arasında bir tür merkez (gelişmiş ülkeler) ile çevre
(gelişmekte olan ve/veya az gelişmiş ülkeler) arasında iki taraflı ticari
ilişkilerin başlatılması ve incelenmesi bulunmaktadır.
Gelişmiş
ülkeler dışında kalan ülkelerin temel ekonomik amaçlarının iktisadi kalkınma
olduğu dikkate alınırsa, ekonomik bütünleşmelerin bu temel amaca hizmet edici
nitelik taşıması önem arz eder. Diğer bir ifadeyle ekonomik entegrasyon
teorisinin temel amacı olan statik karşılaştırmalı üstünlükler çerçevesinde,
tam uzmanlaşma ve ticaretteki genişlemeye bağlı ikameci sanayileşme
stratejisinin birlik içinde refah artışını sağlamaktan çok, ekonomik yapının
sektörel bazda sanayileşmesi ve ekonomik kalkınmanın gerçekleştirilmesine
yönelik olması gerektiği anlaşılmaktadır.
Tüm dünyadaki ithalatçı ve ihracatçılara doğrudan ulaşmak TradeAtlas ile çok kolay! TradeAtlas, dünyada yer alan 230’dan fazla ülkede 18 milyon ithalatçı firmaya ait 1,5 milyar konşimento ve sevkiyat detayı verisini barındıran, global bir ithalatçı ve ihracatçı arama motorudur. TradeAtlas, global ticaretin daha önemli bir parçası olma yolunda adımlar atmamıza eşlik etmek üzere yanınızda! Dijitalleşen dünyanın gerisinde kalmayıp global ekosistemin bir parçası olmak için buraya tıklayarak ücretsiz kaydolabilir ve arama yapabilirsiniz.