GTİP, Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu’nun kısaltmasıdır. Ülkemizde, genel olarak tarife cetvelinin yerine kullanılan GTİP, aslında Türk Gümrük Tarife Cetveli’nde 12 haneli koda verilen isimdir. GTİP, İngilizce'de, HS Code, Customs Tariff, Harmonized Code veya Harmonized System olarak adlandırılmaktadır.
Tüm dünyada, her ülkenin tarife cetvelinin esasını Armonize Sistem Nomankaltürü (AS) oluşturmaktadır. Nomankaltür, uluslararası kurallara ve yorumlara göre uluslararası ticarete konu olan tüm ürünlerin sistematik olarak numaralandırılması veya isimlendirilmesi anlamına gelmektedir. 6 haneli kodlardan oluşan Armonize Sistem, uluslararası ticaret istatistikleri ve ülkelerin gümrük tarifeleri için evrensel bir temel teşkil etmektedir. Resmi adı Armonize Mal Tanımı ve Kodlama Sistemi (The Harmonized Commodity Description and Coding Systems) olan Armonize Sistem, uluslararası ticarete konu olan tüm mallar için kullanılan uluslararası bir ticari sınıflandırma sistemidir. Armonize Sistem’de ticarete konu tüm ürünler belirli bir mantık ve sistematik çerçevesinde sınıflandırılmaktadır. Gümrüklerde, ürünler bu kodlar üzerinden kayıt altına alınmaktadır. Ticarete konu olan eşyalar gümrükte işlem görürken bu kodlar üzerinden işlem görmektedir. Armonize Sistem, ürünler için evrensel bir ticaret dili, ürün kodlaması ve uluslararası ticaret için vazgeçilmez bir araçtır. Armonize Sistem kodunun, ürünlerin gümrük işlemlerindeki "kimlik numarası" olduğu da söylenebilir. GTİP ise Armonize Sistemi esas alan ve ilk altı (6) hanesi Armonize Sistemle aynı olan Türk Gümrük Tarife Cetvelindeki 12 haneli koda verilen isimdir. Her bir eşya/eşya grubu için bir GTİP kodu bulunmaktadır.
Armonize Sistem (Tarife Cetveli - GTİP) 21 bölüm ve 96 fasıldan oluşan bir sınıflandırma sistemidir. Fasıl (İngilizce chapter olarak adlandırılmaktadır), gümrük tarife cetvelinde 2 haneli koda verilen isimdir. Fasıllar 2 haneli kodlara, her bir fasıl 4 haneli kod olan pozisyonlara ve her bir pozisyon ise 6 haneli kod olan alt pozisyonlara ayrılmıştır. Başka bir ifadeyle, 2 haneli kodlarla ifade edilen fasıllara, 2'şer hane eklenerek 4 haneli kodlar olan pozisyonlar ve pozisyonlara da 2'şer hane eklenerek 6 haneli alt pozisyonlar oluşturulmuştur.
Armonize Sistemi kullanan her ülkenin tarife cetvelindeki ilk 6 haneli kodlar tüm dünyada aynıdır. Diğer bir ifadeyle, bu kodlar tüm dünyada aynı ürünü/ürün grubunu ifade etmektedir. Örneğin, tüm ülkelerin gümrüklerinde, 071120 GTİP Kodu (HS Code) dendiğinde “zeytin” anlaşılmaktadır. Zeytin için Armonize Sistem Yapısı.
07 | 11 | 20 |
---|---|---|
fasıl (chapter) | pozisyon (heading) | altpozisyon (subheading Armonize Sistem) |
Armonize Sistem’de (Tarife Cetveli - GTİP) 6 haneli koddan sonraki bölümleri, ülkeler kendi ihtiyaçlarına göre (daha detaylı istatistik almak ve gümrük vergilerini daha detay ürün bazında uygulamak için ) düzenleyebilmektedir/detaylandırabilmektedir. Örneğin; kuru baklagillerden mercimeğin GTİP kodu tüm dünyada 071340'tır. Bununla birlikte, mercimeğin çeşitleri olan tohumluk mercimek, yeşil mercimek ve kuru mercimek için her ülke kendi ihtiyaçlarına göre 6 haneli koddan sonra farklı kodlar kullanabilmektedir.
ÜRÜN | TÜRKİYE | ABD | KANADA |
---|---|---|---|
- Mercimekler | 0713.40 | 0713.40 | 0713.40 |
-- Tohumluk Olanlar | 0713.40.00.00.11 | 0713.40.10.00 | 0713.40.00.10 |
-- Yeşil Mercimek | 0713.40.00.00.12 | 0713.40.20.10 | 0713.40.00.91 |
-- Kırmızı Mercimek | 0713.40.00.00.13 | 0713.40.20.30 | 0713.40.00.92 |
-- Diğerleri | 0713.40.00.00.19 | 0713.40.20.80 | 0713.40.00.99 |
Yukardaki tablodan da görüleceği üzere kuru baklagillerden mercimek, her üç ülkede de 071340 kodunda sınıflandırılmıştır. Bununla birlikte, mercimeğin çeşitleri 6 haneli koddan sonra farklılık arz edebilmektedir.
Bazı durumlarda ise 6 haneli koddan sonra hem detay kodlar hem de detay ürün gruplaması farklı olabilmektedir. Örneğin, 080810 GTİP kodunda yer alan elma için Türkiye ve ABD 6'lı koddan sonra farklı kodlar ve farklı gruplamalar (kategoriler) kullanmaktadır.
TÜRKİYE | TÜRKİYE | ABD | ABD |
---|---|---|---|
0808.10 | - Elma : | 0808.10 | - Elma : |
0808.10.10.00.00 | - - Şaraplık elmalar, yığın halinde, 16 Eylül'den 15 Aralık'a kadar | 0808.10.00.30 | - - Kilogramı 22 senti (¢) geçmeyenler |
- - Diğerleri : | - - Kilogramı 22 senti (¢) geçenler | ||
0808.10.80.00.11 | - - - Golden cinsi | 0808.10.00.45 | - - - Organik sertifikaya sahip olanlar |
0808.10.80.00.13 | - - - Starking elma | 0808.10.00.65 | - - - Diğerleri |
0808.10.80.00.14 | - - - Starkrimson elma | ||
0808.10.80.00.19 | - - - Diğerleri |
Yukarıda yer alan örneklerde görüldüğü gibi, 6 haneli koddan sonraki ürünlerin detay sınıflandırması kod sayısı açısından da (hane sayısı açısından) ülkelerin gümrük tarife cetvellerinde faklı olabilmektedir. Türkiye’de ürünler en detay bazda 12 haneli kodla; ABD, AB, Güney Kore, Kanada ve Çin’de 10 haneli kodla; Japonya ve Moldova’da 9 haneli kodla; Hindistan’da ise 8 haneli kodla sınıflandırılmaktadır.
Uluslararası ticarete konu ürünler ve eşyalar tek tek sıralanmak yerine, cins, tür ve niteliklerine göre gruplandırılmış, ticareti yaygın olan veya özellik arz eden bir kısım eşya da bu yapı içerisinde daha özel şekilde nitelendirilmiştir. Özellikle, 6 haneli koddan sonraki detay sınıflandırma veya gruplamalar ürünlerin veya ürün gruplarının ticaretteki ağırlığına göre şekillendirilmektedir. Örneğin, bir tür yemek sosu olan ÇEMEN ürünü bir çok ülkenin Gümrük Tarife Cetvelinde ayrı bir kod olarak gösterilmemekte, 6 haneli 210390 (Diğer Soslar Ve Müstahzarları; Diğer Çeşni Ve Lezzet Verici Karışımlar) grubunun alt gurubu olan “diğerleri” tarafından kapsanmaktadır. Bununla birlikte, ÇEMEN, ülkemizde diğer ülkelere göre yaygın olarak kullanıldığından talep edildiği veya ihtiyaca binaen 210390.90.00.12 GTİP numarası ile sınıflandırılmaktadır. Bu örnekteki çemen ürünü, aşağıda yer alan Türkiye ve Kanada Gümrük Tarife Cetvellerindeki yerleri gösterilmek kaydıyla açıklanmaya çalışılmıştır.
TÜRKİYE | TÜRKİYE | KANADA | KANADA |
---|---|---|---|
210390 | Dİğer Soslar Ve Müstahzarları; Diğer Çeşni Ve Lezzet Verici Karışımlar | 210390 | Sauces And Preparations Therefor, ; Mixed Condiments And Mixed Seasonings |
... | ... | .... | ... |
210390.90.00.12 | Çemen | ... | ... |
... | ... | 210390.90.90 | Others (Diğerleri) |
210390.90.00.18 | Diğerleri |
Yukarıda yer alan tabloda Türkiye, Çemen için 210390.90.00.12 isimli ayrı bir detay kod açmışken, Kanada ise Çemen'i 210390.90.90 (diğer soslar) kategorisini kullanmaktadır.
Tarife cetvelinde (Armonize Sistem'de) ürünler, yatay ve dikey olarak, hammaddeler ve doğal ürünler, işlenmemiş ürünler, yarı işlenmiş ürünler ve işlenmiş ürünler sıralamasına göre sınıflandırılmaktadır. Tarife cetvelinin tamamında bu sistematiği görmek mümkündür. Örneğin 3901 pozisyonunda “Etilen polimerleri (ilk şekillerde)” (hammadde) plastiğin ham hali yer alırken, 3924 pozisyonunda ise “Plastikten sofra eşyası, mutfak eşyası, diğer ev eşyası ve sağlık veya tuvalet eşyası” (işlenmiş ürün) olmak üzere plastikten işlenmiş eşyalar yer almaktadır.
Diğer bir örnek; 7601 pozisyonunda “İşlenmemiş aluminyum” (hammadde) yer alırken, 7606 pozisyonunda "Aluminyum saclar, levhalar, şeritler (kalınlığı 0,2 mm. yi geçenler)" (yarı işlenmiş ürün) 7614 pozisyonunda “Aluminyumdan demetlenmiş teller, kablolar, örme halatlar” (işlenmiş ürün) bukunmaktadır.
Tarife Cetveli'nin (Armonize Ssitem'in) sınıflandırılmasına ilişkin başka bir özellik ise, ürünlerin 01-83. fasıllarda malzemeye göre 84-97. fasıllarda ise işleve göre sınıflandırıldığıdır. Örneğin, "Kauçuk ve kauçuktan eşyalar" 40.Fasılda, "Ağaç ve Ahşap Eşya" 44.Fasılda, "Cam ve Cam Eşya" 70.Fasıldaki ürünler malzemeye göre sınıflandırılırken; 80.fasılda "Makinalar", 93.Fasılda "Müzik Aletleri", 94.Fasılda ise "Mobilyalar" işleve göre sınıflandırılmıştır.
Türkiye, tarife cetvelini, tüm dünya ile ortak olan 6 haneli koddan sonra, 8, 10 ve 12 haneli olmak üzere daha detay olarak sınıflandırmıştır.
Avrupa Birliği, üye ülkelerinin ticaret istatistiklerini daha detay izleyebilmek için Kombine Nomanklatür (Combined Nomenclature -CN) adlı 8 haneli ortak kodu kullanmaktadır. AB Kombine Nomanklatür (Combined Nomenclature -CN), Birlik üyesi ülkelerin ticaretini daha detaylı izlemek için 6 haneli Armonize Sisteme 2 hane eklenerek oluşturulmuştur. Başka bir ifadeyle, CN = HS Code + 2. Türkiye, Avrupa Birliği ile Ortak Gümrük Birliğine sahip olmasından dolayı, Türkiye’nin 8 haneli kodları ve ürün grupları Avrupa Birliği ülkeleri ile aynıdır.
Türk Gümrük Tarife cetvelinde 10 haneli olan “Milli alt açılım kodu” farklı vergi uygulamalarımız için açılan pozisyonlar olmakla birlikte pratikte kullanılmamaktadır. Bu nedenle, ülkemizde gümrük vergileri 12 haneli kodlarda belirlenmektedir. Tarife cetvelinde, 12 haneli kod olan GTİP (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu), ülkemizde ürünlerin en detay bazda sınıflandırıldığı, ürünlerin gümrük vergilerinin uygulandığı ve istatistiksel amaçlarla kullanılan koddur.
Özetle, Türk Gümrük Cetvelinin ilk 6 hanesi armonize sistemi, sonraki iki hane (8’li kod) AB Kombine Nomanklatür - CN kodunu, sonraki iki hane Milli alt açılım kodunu (10’lu kod) ve 12 haneli kod ise istatistik açılım olan GTİP’i ifade etmektedir.
Teknik olarak her bir kod ayrı bir isimle adlandırılmaktadır. Söz konusu adlandırma aşağıda yer almaktadır.
TÜRKÇE | ÖRNEK | İNGİLİZCE |
---|---|---|
Bölüm | - | Section |
(2 haneli kod) Fasıl - | 84 | Chapter |
(4 haneli kod) Pozisyon - | 84.01 | Heading |
(6 haneli kod) Alt Pozisyon - | 8401.20 | Subheading |
(8 haneli kod) AB Kombine Nomanklatür - CN | 8401.20.00 | 6 haneli koddan sonra her ülke kendi ihtiyaçlarına göre sınıflandırma kodlarını yapmaktadır.* |
(10 haneli kod) Milli alt açılım kodu | 8401.20.00.10 | |
(12 haneli kod) Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu (GTİP) | 8401.20.00.10.15 |
03 | 01 | 99 | 80 | 00 | 13 |
---|---|---|---|---|---|
Fasıl | Posizyon | Alt Pozisyon (Armonize Sistem) | CN* | Milli alt açılım | GTİP |
Tarife cetvelinin yapısının yanı sıra, ürününüzün GTİP kodunu öğrenmek için tarife cetvelindeki kalemlerin nasıl okunması gerektiği de önem arz etmektedir.
03. fasılda “Balıklar, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar ve suda yaşayan diğer omurgasız hayvanlar” yer alan 03.01 pozisyounundaki “Canlı Balıklar” örnek olarak incelenmiştir.
03.01 | Canlı Balıklar |
---|---|
0301.10 | - Süs balıkları: |
0301.10.10.00.00 | - - Tatlısu süs balıkları |
0301.10.90.00.00 | - - Deniz süs balıkları |
- Diğer canlı balıklar: | |
0301.91 | - - Alabalıklar (Salmo trutta, Oncorhynchus mykiss, Oncorhynchus |
clarki, Oncorhynchus aguabonita, Oncorhynchus gilae, | |
Oncorhynchus apache ve Oncorhynchus chrysogaster): | |
0301.91.10.00.00 | - - - Oncorhynchus apache veya Oncorhynchus chrysogaster türünden Olanlar |
0301.91.90.00.00 | - - - Diğerleri |
0301.92.00.00.00 | - - Yılan balıkları (Anguilla spp.) |
0301.93.00.00.00 | - - Sazan balıkları |
0301.94.00.00.00 | - - Mavi yüzgeçli orkinos (Thunnus thynnus) |
0301.95.00.00.00 | - - Güney bölgesi mavi yüzgeçli orkinos (Thunnus maccoyii) |
0301.99 | - - Diğerleri: |
- - - Tatlısu balıkları: | |
0301.99.11.00.00 | - - - - Pasifik somonları (Oncorhynchus nerka,Oncorhynchus gorbuscha, |
Oncorhynchus keta, Oncorhynchus tscha-wytscha, Oncorhynchus | |
kisutch, Oncorhynchus masou ve Oncorhynchus rhodorus ), Atlantik | |
somonları (Salmo salar) ve Tuna somonları (Hucho hucho) | |
0301.99.19.00.00 | - - - - Diğerleri |
- - - Deniz balıkları | |
0301.99.80.00.13 | - - - - Levrek |
0301.99.80.00.14 | - - - - Çipura |
0301.99.80.00.18 | - - - - Diğerleri |
Cetveldeki aynı bölümdeki ürün gruplarında çizgi sayısı az olan ürün grubu, çizgi sayısı çok olan ürün grubunu kapsamaktadır veya çizgi sayısı çok olan ürün grupları, çizgi sayısı az olan ürün grubunun alt açılımlardır. Örneğin;
- - - Deniz balıkları | |
---|---|
0301.99.80.00.13 | - - - - Levrek |
0301.99.80.00.14 | - - - - Çipura |
0301.99.80.00.18 | - - - - Diğerleri |
Bu örnekte, “- - - Deniz balıkları” 8’li bazda 0301.99.80 kodu ifade etmektedir. “- - - Deniz balıkları”;
ürün gruplarını kapsamaktadır.
Diğer taraftan, ülkemizde uygulanan Türk Gümrük Tarife Cetveli her yılın son gününde Resmi Gazete’de yayımlanmaktadır. Söz konusu Tarife Cetveli her kes için bağlayıcıdır. Tarife Cetveli, genellikle Resmi Gazetenin Mükerrer sayılarında yayımlanmaktadır. Son 10 yılın Türk Gümrük Tarife Cetvelinin yayımlandığı Resmi Gazete sayı ve tarihleri aşağıda yer almaktadır:
Uluslararası düzeyde Armonize Sistem ile ilgili düzenlemeler, Dünya Gümrük Örgütü (DGÖ) tarafından yapılmaktadır. DGÖ, gümrük uygulamalarını düzenlemekte ve üye ülkelerde tekdüzeliği sağlamaktadır. Dünya Gümrük Örgütü (DGÖ) genel olarak 5 yılda bir Armonize Sitemde kapsamlı değişiklikler yapmaktadır. DGÖ, 1992, 1996, 2002, 2007, 2012, 2017 ve 2022 yıllarında Armonize sistemde kapsamlı değişiklikler yapmıştır. Dünya Gümrük Örgütü tarafından, başta bilişim teknolojileri olmak üzere piyasaya yeni çıkan ürünler için yeni kodlar belirlenmesi, ticareti çok az yapılan ürünlerin kodlarının benzer ürünlerle birleştirilmesi gibi nedenlerle Armonize Sistemde 5 yılda bir değişiklikler yapmaktadır.
Türkiye’de, dar anlamada Armonize Sistem, geniş anlamda ise Gümrük Tarife Cetveli ile ilgili sorumlu kurum Ticaret Bakanlığı'dır (Gümrükler Genel Müdürlüğü).
Dünya ticaretinin %98'ini gerçekleştiren 207 ülke ve ekonomi bu sistemi kullanmaktadır. Armonize sistemi uygulayan ülke ve ekonomilerin listesine Dünya Gümrük Örgütü'nün internet sayfasından ulaşılabilmektedir.
Armonize Sistem Nomankaltürü'nde yorum birliğini sağlamak için Dünya Gümrük Örgütü resmi yorumları içeren Gümrük Tarife Cetveli İzahnamelerini (Harmonized System Explanatory Notes) yayımlamaktadır. Bahse konu İzahnameler, 5 yılda bir yenilenerek İngilizce ve Fransızca olarak yayımlanmaktadır. Söz konusu İzahnamelerde 4 haneli (pozisyon-heading) ve 6 haneli kodların (alt pozisyon-subheading) hangi ürünleri içerdiğini, bölüm(sections) ve fasıl(chapter) kodlarının nasıl yorumlanması gerektiği, 4 haneli kodlardaki ürünlerin nasıl üretildiği, üretim süreçleri, hangi malzemelerin herhangi bir üründe ne oranda kullanıldığı ve ürünlere ilişkin genel bilgilere yer vermektedir. İzahnamelerin yasal bir bağlayıcılığı bulunmamaktadır. Bununla birlikte, fasıl ve bölüm notlarının bağlayıcılığı bulunmaktadır. DGÖ tarfından yayımlanan 2012 yılı İzahnameleri görmek için lütfen tıklayınız. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından hazırlanan Gümrük Tarife Cetveli İzahnamelerinin Türkçe metinlerine 29.03.2022 tarihli ve 31793 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.
Ülke veya ülke gruplarının farklı sınıflandırmalar (Nomanklatür) uygulanması nedeniyle ortaya çıkan uyumsuzlukları gidermek ve gümrük işlemlerinde yeknasaklığı sağlamak üzere çalışmalar başlatılmıştır. Armonize Sistem Nomankaltürünün ilk taslağı 1981 yılında Gümrük İşbirliği Konseyi (Dünya Gümrük Örgütü) tarafından hazırlanmıştır. Gümrük İşbirliği Konseyi’nin ismi, 1994 yılında, Dünya Gümrük Örgütü olarak değişmiştir. Gümrük İşbirliği Konseyi tarafından hazırlanan “ Uymu Sağlanmış (Armonize) Mal Tanımı ve Kodlama Sistemi Hakkında Uluslararası Sözleşme”nin 14.06.1983 tarihinde Brüksel’de kabul edilmesiyle Armonize Sistem Nomankaltürü (AS) oluşturulmuştur. Armonize Sistem Nomankaltürü ilk olarak, 1 Ocak 1988 tarihinde 38 ülke tarafından kullanılmaya başlanmıştır.
Türkiye’de ise Armonize Sistem Nomankaltürü, 10.11.1988 tarihli ve 3501 sayılı yasa ile kabul edilmiştir. Söz konusu yasa 22.11.1988 tarihli ve 19997 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Bahse konu yasa kapsamında, Türkiye, Armonize Sistem Nomankaltürü’nü 1 Ocak 1989 tarihinden itibaren kullanmaya başlamıştır.
Gümrük Tarife Sistemi ve GTİP kodlarına ilişkin sorularınız için lütfen bizimle irtibata geçiniz.